Bezinning bij / surfen naar:
- Genesis 18, 1-10a
- Lucas 10, 38-42
Zusters en broeders, ik denk dat je die woorden herkent: ze vormen het einde van het wonder van de broodvermenigvuldiging, zoals verteld door Mattheus, en ze hebben me altijd geïntrigeerd. Als kind al vroeg ik me af waarom de vrouwen en de kinderen niet meegerekend werden. Waren ze dan geen mensen? Toen kende ik het antwoord niet, vandaag ken ik het wel, en het is niet fraai. In het jodendom van die tijd hadden kinderen geen rechten, en vrouwen werden nooit volwassen, dus hun rechten waren ook erg beperkt. Ze mochten bijvoorbeeld niet eens de Thora, dus de Wet, lezen, en moesten in de synagoge apart gaan zitten, op een galerij of in een zijvertrek, want aan de eredienst mochten ze niet deelnemen. Het was hun man die voor hun religieuze opvoeding moest instaan. Hun plaats was thuis, hun plicht was te zorgen voor man en kinderen. Wanneer er dus toch vrouwen bij de broodvermenigvuldiging aanwezig waren, deden ze iets wat niet mocht: ze luisterden namelijk zelf naar een profeet, in plaats van via hun man te vernemen wat hij vertelde. En omdat ze bij manier van spreken onwettig aanwezig waren, telde de evangelist ze niet mee in zijn optelsommetje.
Je weet dat Jezus inging tegen elke vorm van discriminatie. Wanneer de apostelen willen verhinderen dat de mensen hun kinderen bij Hem brengen om hen de handen op te leggen, reageert Hij behoorlijk streng: ‘Laat de kinderen met rust, belet ze niet bij Mij te komen, want het koninkrijk van de hemel behoort toe aan wie is zoals zij,’ zegt Hij. Kinderen hebben dus wél rechten, meer nog, Jezus stelt hen zelfs als voorbeeld voor de volwassenen. Ook vrouwen zijn voor Hem volwaardige mensen. Denk maar aan het zeer diepgaande religieuze gesprek dat Hij voert met de Samaritaanse vrouw, waarmee Hij dus pal tegen de Wet ingaat.
Waarom die woorden over andere stukjes evangelie dan het evangelie van vandaag? Omdat in die stukjes de verklaring te vinden is voor wat zich afspeelt in dat evangelie van vandaag. Jezus geeft onderricht in het huis van twee zussen. Marta doet wat ze volgens de Wet moet doen, en dat is gastvrouw zijn. Maria daarentegen doet wat ze niet mag doen, en dat is net als de mannen luisteren naar de woorden van de Heer. Jezus zou haar dus moeten wegzenden, maar dat doet Hij niet, integendeel, wanneer Marta haar beklag doet over haar zus, antwoordt Hij dat Maria het beste deel gekozen heeft – dus luisteren naar zijn woorden – en dat het haar niet zal ontnomen worden. Onder verstaan: ook niet door de Wet die haar dat verbiedt. Een Wet waar Jezus niet achter staat, want voor Hem zijn alle mensen gelijk.
Behalve historisch kun je de tekst natuurlijk ook gewoon op zijn inhoud lezen, en dan zie je dat Marta zozeer begaan is met gastvrouw spelen dat ze de gast vergeet. Ze heeft geen tijd voor Hem, want ze moet zorgen dat het de gasten aan niets ontbreekt. Ik denk dat dit een situatie is die we kennen: we zijn soms zozeer bezig met het de mensen naar hun zin te maken dat we henzelf uit het oog verliezen. Het eten moet perfect zijn, de tafel picco bello, iedereen moet op zijn gemak zitten, een bijzettafeltje hier en een stoeltje daar, en maar zien of alles oké is. En wat zegt Jezus? ‘Marta, Marta, je bent veel te bezorgd en je maakt je veel te druk. Er is maar één ding noodzakelijk’. En misschien bedoelt Hij daarmee dat Hij helemaal geen gastronomische maaltijd verlangt, maar dat één schotel ruim voldoende is. Als Marta het daarbij hield, zou ze, net als Maria, naar zijn onderricht kunnen luisteren.
Luisteren, juist, ja. Wel, ik heb de indruk dat we het daar moeilijk mee hebben. Gewoon luisteren naar wat iemand zegt of vertelt. Echt luisteren naar de verhalen van mensen, hun lief en hun leed, en meeleven met hen. Dat lijkt me minder en minder te lukken. Misschien zijn we zozeer met onszelf en onze eigen bekommernissen bezig dat we niet meer kunnen luisteren. En nochtans: luisteren is het begin en het cement van elke ontmoeting en van elke relatie. Zonder luisteren geen ontmoeting en geen relatie. Misschien is dit wel een van de oorzaken waarom er vandaag zoveel relaties mislukken: omdat de partners niet meer naar elkaar luisteren. En als ze niet meer naar elkaar luisteren, hebben ze ook geen belangstelling meer voor elkaar. En verder: als de mens het afleert te luisteren naar zijn evenmens, wat zou Hij dan nog luisteren naar God? Want dat lijkt parallel te lopen: relaties die op de klippen lopen en kerken die leeglopen. Omdat er niet meer naar elkaar en naar God geluisterd wordt.
Zusters en broeders, Maria heeft het beste deel gekozen, en niemand kan haar dat afnemen, zegt Jezus. Wel, laten wij dat ook doen: het beste deel kiezen. Dus tijd hebben, en oog en oor voor elkaar en voor God. In deze vakantietijd, waarin we toch wat trager leven, moet dat zeker lukken. We kunnen alvast beginnen oefenen. Amen.