- Eerste lezing: Amos 8, 4-7
- Evangelie: Lucas 16, 1-13
‘Wanneer is de sabbat voorbij? Dan verkleinen wij de korenmaat, verhogen wij de prijs en bedriegen wij met een vervalste weegschaal. Dan kopen wij de kleine man voor geld, de arme voor een paar schoenen, en verkopen wij zelfs het kaf als koren.’
Zusters en broeders, de profeet Amos veroordeelt keihard bedrog, sociaal onrecht en uitbuiting van de armen door de rijken, en hij laat er geen twijfel over bestaan: God de Heer zal hun daden nooit vergeten.
De parabel die Jezus in het evangelie vertelt, sluit daar helemaal bij aan. Het gaat over een rentmeester, en over de macht van het geld over de mens. Maar merkwaardig genoeg besluit Jezus: ‘Maak u vrienden door middel van de onrechtvaardige mammon, opdat zij, wanneer die u komt te ontvallen, u in de eeuwige tenten opnemen.’ Hij raadt ons dus aan te handelen zoals die rentmeester, en daar is wel enige uitleg bij nodig.
Die rentmeester wil dus zijn ellende voorkomen door de schulden te verkleinen. Schijnbaar besteelt hij daarmee zijn heer, maar dat is niet zo. Als rentmeester mag hij immers zelf de hoogte van de schuld bepalen, zodat hij een deel van de winst in zijn eigen zak kan steken. Dat is zijn loon, op een andere manier wordt hij niet betaald. Wanneer hij beschuldigd wordt dat hij zijn heer bestolen heeft, heeft hij dus meer winst in zijn zak gestoken dan hij mocht. Maar nu scheldt hij kwijt wat hij wél in zijn eigen zak mag steken, en dat vindt de heer knap gedaan, want de mensen die hij op die manier helpt, zullen uit dankbaarheid zeker voor hem zorgen als hij in de problemen komt.
Het is vanuit die optiek dat Jezus zegt dat we door middel van de mammon vrienden moeten maken. En wat is de mammon? Dat is het monster dat ontstaat wanneer geld het enige doel van het leven en de enige bron van geluk is. Jezus wist dat die mammon het leven van velen beheerste. Dat was toen zo, en dat is vandaag niet anders. Wellicht zijn geld en bezit trouwens de krachtigste drijfveer die de mens ooit gekend heeft, en dat vertaalt zich in allerlei belangen: een eigen huis, een beroep dat goed opbrengt, leuke hobby’s, schitterende vakanties, een goede relatie met iemand die ook goed verdient, een gezin zonder problemen enzovoort
Ook wij steken in dat alles heel veel energie, inzet en zorg. En wellicht zijn we er ons niet van bewust, maar telkens opnieuw vragen we ons af wat iets gaat kosten, of we er iets aan verdienen en meer van die vragen die direct met geld te maken hebben. Daar is op zich niets fout aan, want we leven nu eenmaal in een wereld waar alles een prijs heeft. Het wordt pas fout wanneer die prijs een mammon wordt. Wanneer geld en bezit het enige doel worden van het bestaan. Wanneer geld de wereld beheerst. Dan heersen er conflicten, uitbuiting, oorlogen, vluchtelingen, leugens en bedrog. We zien het in de wereld van vandaag: de verhoudingen tussen volkeren en landen worden scheefgetrokken door wereldleiders die alleen maar aan rijkdom en macht denken. En dat geldt niet alleen voor de wereldleiders, want je ziet het in heel de maatschappij. Ceo’s en ondernemers die honderden miljoenen per jaar verdienen, voetbal-en andere sterren die evenveel waard zijn als een arm land in zijn geheel. De mammon is schering en inslag.
Precies daar gaat Jezus tegenin. Word geen slaaf van de onrechtvaardige mammon, zegt Hij, maar maak er u vrienden mee. Leef niet om rijk en nog rijker te worden, maar om te delen met uw medemensen. Wees dus kinderen van het licht van liefde en vrede, en niet van de duisternis van egoïsme, uitbuiting en onverschilligheid.
Zusters en broeders, waar staan wij? Zijn wij kinderen van het licht of van de duisternis? Is geld en bezit voor ons een mammon, of een middel om te leven en anderen te helpen? Vandaag is het Vredeszondag. Gaan wij mee op zoek naar vrede in een wereld die vreselijk geteisterd wordt door conflicten, terrorisme en burgeroorlogen? Een wereld die ook meer en meer kapot gaat, waar de kloof tussen arm en rijk elke dag dieper wordt en het aantal vluchtelingen elke dag stijgt. Vandaag zijn dat er meer dan zeventig miljoen. Allemaal mensen zonder huis en zonder thuis, en ook zonder toekomst. Allemaal slachtoffers van de mammon van anderen. Laten wij geen mammonaanbidders zijn, maar kinderen van het licht, zodat we de mammon gebruiken zoals Jezus dat zegt: om te delen. Alleen dan krijgt de mammon een menswaardig gelaat. Een gelaat dat God bij zijn schepping naar zijn beeld en gelijkenis heeft gezien. Amen.